Vandaag had ik een gesprek met een bestuurder, die een veranderingsproces wil inzetten binnen zijn stichting. De motieven zijn prachtig. Het traject gaat over meer leiderschap en eigenaarschap bij de directie en bij de leerkrachten. De conclusie is dat er veel moet en mag gebeuren binnen zijn stichting. Dit is een traject dat er zeker toe doet.
En dan slaat de waan van alledag toe. De directeuren hebben ‘wel andere dingen te doen’. Ze komen in opstand. Er is teveel drukte in de organisatie. Ook de bestuurder wordt opgeslokt door allerlei dagelijkse beslommeringen. Zijn agenda raakt voller en voller en tot overmaat van ramp wordt zijn secretaris ziek. Hij heeft het gevoel er alleen voor te staan. Terwijl hij de druk bij de directeuren opvoert, neemt het verzet toe.
Op hol geslagen!
Terwijl we dit bespreken kreeg ik het beeld van een op hol geslagen span paarden. Vanaf de bok probeert de bestuurder met man en macht de controle te houden, maar de paarden lijken geheel hun eigen weg te kiezen.
Interessant in deze vergelijking is, dat de paarden er niet vandoor gaan mét hun menner, maar proberen om van de menner weg te lopen. Wegrennen is de primaire manier van een paard om te overleven. De paarden staan doodsangsten uit en geloven dat de menner hiervoor verantwoordelijk is.
Mensen doen het iets subtieler. Het op hol slaan kenmerkt zich door een veelheid aan excuses. Andere zaken hebben de prioriteit en voordat je het weet rent een heel team in verschillende richtingen, omdat ze zich niet willen confirmeren aan de uitgezette richting. Is de richting dan foutief?
Waarschijnlijk niet. Men is gewoon bang. Net als bij paarden is het vrijwel ondoenlijk de oorzaak van een op hol geslagen span vast te stellen. Men zal de oorzaak zoeken bij de gekozen procedure, onduidelijke kaders, een gebrekkige inhoud, een slechte bestuurder… Slechts een enkeling is in staat om ‘ruiterlijk’ voor zijn eigen angst uit te komen. Extern attribueren ligt nu eenmaal meer voor de hand. Ook de leider doet hier flink aan mee: zij doen niet wat ik zeg… zij zien niet in hoe belangrijk dit proces is… De directeuren nemen hun verantwoordelijkheid niet…
Na een kort moment van reflectie concludeert de bestuurder dat hij de tijd moet nemen om af te remmen, zodat zijn medewerkers kunnen wennen aan de situatie die aan het veranderen is.
Anderen en ver-anderen
We spraken verder over hoe een veranderingsproject werkt in een organisatie. Zo is het belangrijk stil te staan bij het woord “anderen” in het woord ver-”anderen”. Het creëren van een sfeer waarin mensen in vertrouwen kunnen vertellen waar ze tegenop zien. Faciliteer hen om angsten te overwinnen. Laat ze genieten van het traject en beschouw in het begin iedere stap als iets bijzonders.
Zodra een team vertrouwen in het traject heeft, kan de bestuurder versnellen. Hij zal merken dat mensen er steeds meer plezier in gaan krijgen en – net als paarden – in beweging willen blijven. En mochten er dan nog mensen gaan ‘bokken’, dan zal in ieder geval niet het hele team op hol slaan.
Als de bestuurder niets doet aan de angst is de kans heel groot dat het span zich dood rent. Voor de bestuurder lijkt er dan rust te ontstaan. Een hele nieuwe fase breekt aan: “het trekken aan een dood paard” en daar zit werkelijk niemand op te wachten.
